Jaarlijks wordt in Nederland bij ongeveer 1200 mensen kanker in de mond- of keelholte vastgesteld. Deze vorm van kanker komt met name voor bij mannen tussen de 45 en 75 jaar. Roken en overmatig alcohol gebruik zijn de twee voornaamste oorzaken van kanker in de mond- en keelholte. Door te stoppen met roken, minder alcohol te drinken en tenminste vijf of meer porties groenten en fruit per dag te eten zouden wellicht negen van de tien gevallen kunnen worden voorkomen. Hieronder vindt u meer informatie over kanker in de mondholte en kunt u foto's zien van meer onschuldige afwijkingen die u in de mondholte kan aantreffen.

Wat is mondkanker?

Kanker is de verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende ziekten die organen en lichaamsdelen kunnen aantasten. Alle kankersoorten ontwikkelen zich op dezelfde manier: een beschadiging van het dna in een cel leidt tot ongeremde celdeling. Deze cellen vormen op den duur een gezwel; een gezwel kan goed of kwaadaardig zijn. Bij een kwaadaardig gezwel is er sprake van kanker. Dit gezwel kan groeien en omringend weefsel of organen aantasten. Er kunnen ook kankercellen van het gezwel afbreken en in de bloedsomloop of het lymfvaatstelsel terechtkomen. Daardoor worden de cellen naar andere lichaamsdelen getransporteerd, dit wordt uitzaaiing of metastase genoemd.

Waardoor wordt mondkanker veroorzaakt?

De ontwikkeling van kanker verloopt ingewikkeld. Uit wetenschappelijk onderzoek is inmiddels wel veel bekend geworden over de factoren die het proces beïnvloeden, zoals hormonen, afweersysteem en erfelijke veranderingen in het genetisch materiaal van een cel. Omgevingsfactoren hebben echter de grootste invloed op de ontwikkeling van kanker. Giftige stoffen zoals tabak en alcohol, slechte voeding, besmettelijke virussen en bacteriën, chemische stoffen als asbest en benzeen en radioactieve stoffen kunnen kankerverwekkend (carcinogeen) zijn. Dat betekent dat ze het normale celgedrag in het lichaam kunnen beschadigen of wijzigen waardoor kanker de kans krijgt zich te ontwikkelen. Sommige aspecten van onze dagelijkse leefstijl kunnen het kankerproces bevorderen terwijl andere aspecten het helpen tegengaan. De belangrijkste leefstijlfactoren die ons risico op kanker kunnen vergroten zijn:

• roken en alcoholgebruik;
• een ongezond voedingspatroon;
• weinig lichaamsbeweging.

Kanker in de mond en keelholte omvat een aantal vormen van kanker in het hoofd- en halsgebied. Kanker aan de lip, speekselklieren en tong vallen hieronder, net als kanker aan het wangslijmvlies, gehemelte en strottenhoofd.

Welke factoren zijn van invloed?

Hoewel de exacte oorzaken niet bekend zijn, blijkt uit onderzoek dat bepaalde factoren het ontstaan van de ziekte beïnvloeden. Een aantal factoren zijn al eerder genoemd als risicofactor voor het ontstaan van kanker in het algemeen:

• roken of tabak pruimen;
• overmatig alcoholgebruik (met name i.c.m. roken);
• weinig groente en fruit eten;
• leukoplakie, witte vlek(ken) op het mondslijmvlies;
• erythroplakie, rode vlek(ken) op het mondslijmvlies;
• langdurige blootstelling aan UV-stralen, met name voor lip- en huidkanker.

Preventie van mond- en keelkanker

Tabakgebruik (het roken van sigaretten, pijp, sigaren en het pruimen van tabak) en overmatig alcoholgebruik zijn de twee belangrijkste factoren bij het ontstaan van kanker in de mond- en keelholte. Mensen die dit dus beiden doen hebben een extra verhoogd risico op deze ziekte. Uw lichaam begint echter direct te herstellen zodra u stopt met roken en minder gaat drinken. Er zijn veel instanties die u kunnen helpen wanneer u wilt stoppen met roken of uw alcoholgebruik wilt minderen. Uw huisarts kan u hier meer over te vertellen. Maar weinig mensen weten dat ons voedingspatroon ook een belangrijke invloed kan hebben op het ontstaan van kanker. Wetenschappers hebben overtuigend bewijs gevonden dat groenten en fruit kunnen helpen het risico op kanker te verminderen. Met name de vitamine C in deze voedingsmiddelen lijkt te helpen. Daarom is het belangrijk volop zwarte bessen, sinaasappels, kiwi’s, nectarines, aardbeien, kool en broccoli, spruitjes of tomaten te eten. Ook aardappelen (omdat we er zoveel van eten) zijn een goede bron van vitamine C. Kanker aan de lip wordt veroorzaakt door zonlicht. Als u veel buiten of in een zonnig klimaat bent, is het belangrijk om een huid tegen de zon te beschermen. Gebruik een hoge factor zonnebrandcrème en lippenbalsem met UV-filter. Bescherm u zoveel mogelijk tegen de schadelijke UV stralen door uw hoofd en lichaam te bedekken.

Opsporing van mond- en keelkanker

Hieronder staan de meest voorkomende symptomen van kanker in de mond- en keelholte. Vaak zullen deze symptomen door andere, minder ernstige veroorzaakt worden! Toch is het belangrijk om bij klachten altijd even naar de tandarts/dokter te gaan. Vroege opsporing van kanker geeft een betere kans op genezing. Regelmatige controles van uw mond en keel door huisarts en tandarts zijn dan ook belangrijk. Ook voor een getrainde professional kan het soms moeilijk zijn kanker in een vroeg stadium te ontdekken. Het is daarom belangrijk zelf uw gezondheid in de gaten te houden. Controleer bijvoorbeeld elke maand uw nek, mond en lippen op knobbels en let op wondjes in uw mond die slecht helen. Als u in een risicogroep valt is het raadzaam dit aan uw tandarts of huisarts mee te delen.

Let op de volgende signalen en symptomen:

• een zwelling in de kaak of hals;
• een witte of rode vlek in de mond, op het tandvlees of op de tong;
• een zweertje op de lippen of in de mond dat niet binnen 3 weken heelt;
• een bloeding zonder duidelijke oorzaak;
• pijn, gevoelige of gevoelloze mond of lippen, zonder duidelijke oorzaak;
• een pijnlijke, hese stem of aanhoudende hoest die niet binnen 6 weken is verminderd;
• pijn of moeite met kauwen, slikken of praten;
• ophoesten van bloed of bloed in slijm;
• verandering in stemhoogte (hese stem);
• aanhoudende oorpijn;
• gewichtsverlies zonder duidelijke oorzaak;
• moeite met ademhalen / kortademigheid.

Onderzoek

In overleg met uw huisarts of tandarts kan deze u indien u bepaalde symptomen heeft, doorsturen naar kaakchirurg of KNO-arts in het ziekenhuis. Deze arts kan u dan verder onderzoeken. Eerst zullen uw mond en keel onderzocht worden met een spiegeltje. Wanneer dit geen uitsluitsel biedt, kan de arts nog dieper in de keel kijken met een flexibele kijker. Tijdens deze procedures kan de arts een biopsie doen, hierbij wordt een klein stukje weefsel weggenomen om te onderzoeken of het kankercellen bevat. Om het stadium van de ziekte vast te stellen kan tevens een bloedonderzoek worden gedaan. De arts kan ook kiezen voor een röntgenonderzoek, een ct-, mri- of een botscan om de locatie en grootte van het gezwel vast te stellen.

Behandeling van kanker in de mond- en keelholte

De behandeling van kanker in de mond- en keelholte hangt af van de ziekte, de leeftijd en algemene gezondheid van de patiënt.
De behandeling kan bestaan uit:

• radiotherapie (bestraling), hierbij worden gezwellen verkleind of kankercellen vernietigd met behulp van speciale röntgenstralen;
• chemotherapie, waarbij kankercellen worden vernietigd met behulp van medicijnen;
• een operatie, waarbij het gezwel, omringend weefsel en eventueel aangetaste lymfeklieren in de omgeving worden vernietigd.

bron: het Wereld Kanker Onderzoek Fonds, www.wcrf-nl.org